PARLAYICI VE PATLAYICI ORTAMLARIN TESPİT VE İNCELENMESİ

30 Nisan 2013 tarih 28633 no.lu Resmî Gazetede yayımlanan “Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmeliğin 10. Maddesinde yer alan düzenleme uyarınca; ” işyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak amacıyla Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlanması yasal bir zorunluluktur.

DETAM MÜHENDİSLİK; İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında ki 27 Yıllık tecrübesi ve kadrolarında yer alan profesyonel Uzman ve Teknik kadrosu ile, işyerlerinde, Patlayıcı ortam risklerinin tespit edilmesi amacıyla ortam incelemesi yapmakta, tespit edilmiş olan bu Ortam riskleri üzerinden, ilgili mevzuat çerçevesinde PKD (Patlamadan Korunma Dokümanı) dokümanı hazırlamaktadır.

Patlama yanma olayının belirli şartlarda ve çok kısa zamanda meydana gelmesidir.

Buradan hareketle, Patlama; “Çok hızlı bir gaz genişlemesiyle ve genellikle ısı açığa çıkmasıyla meydana gelen bir kimyasal reaksiyon veya değişim” olarak da ifade edilmektedir. Patlama, ortam sıcaklığı, nem basınç ve benzeri faktörlere bağlı olmakla beraber, üç ana unsurun kapalı bir üçgen meydana getirmesi ile mümkündür.

Şöyle ki; Çok hızlı bir gaz genişlemesi ile ve genellikle ısı açığa çıkmasıyla meydana gelen bir kimyasal reaksiyon veya değişimdir. Patlama çevresindeki ortamda bir şok dalgası oluşturur.

Genel olarak patlamalar kapalı yerlerde meydana gelir.

Kapalı bir yerde bir tank içerisinde veya bir bina içerisinde yanabilecek bir gaz veya parlayıcı sıvı buharı olduğu zaman, çok küçük bir kıvılcım ile tutuşur. Alev tutuşma noktasından başlayarak süratle kapalı hacım içinde yayılır. İçeride bulunan gazın sıcaklığı artar ve gaz genleşir. Genleşen gaz ileriye doğru basınç dalgaları şeklinde hareket ederek alevin önündeki gazı sıkıştırır ve gaz sıkışma sonucu daha fazla ısınır. Alev bu sıkışan bölüme ulaştığı zaman burada da büyük bir hızla yanmaya devam eder. Yanmanın olduğu yer kısmen veya tamamen kapalı olduğu için, yanmanın en yüksek hıza eriştiği zaman patlama olur.

Toz ve halindeki katı parçacıkların da havayla (oksijenle) belirli oranları patlayıcıdır. Eğer ateşleyici bir kaynak varsa bu parçacıklar patlama ile yanmaya başlarlar ve civardaki toz ve hava karışımlarını da ateşleyerek seri patlamalar haline dönüşebilirler.Bir tozun patlaması için yanabilir olması gerekir ancak her yanıcı toz patlar anlamına gelmez. Patlama içinde parlamada olduğu gibi belirli konsantrasyon limitleri vardır ki buna patlama aralıkları denir. Bu aralıkların altındaki ve üstündeki konsantrasyonlarda patlama olmaz.

Yukarıda yapılmış tanımlardan da anlaşıldığı gibi maddelerin yanma ve patlama özellikleri onların alev alma noktalarına yani parlama noktalarına bağlıdır.

Parlama noktaları önemlidir çünkü sıvının kendisi değil buharı yangın tehlikesini yaratır. Parlama noktası düştükçe yangın tehlikesi artar. Atmosfer sıcaklığından daha düşük parlama noktasına sahip sıvılar ısının etkisi ile büyük miktarlarda buhar oluştururlar.

Patlamanın olması için üç unsurun bir araya gelmesi gerekir.

Bunlar oksijen, yanabilir madde(yakıt) ve ateşleme kaynağıdır. Havada normalde %20,9 oranında oksijen vardır ve bu yanma için yeterli bir miktardır. Bununla beraber oksijenin havada oranının artması maddenin yanma ihtimalini artırır

Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı nitelikteki gaz, toz veya buharın hava ile karışarak patlayıcı kıvama geldikleri yerlere “Patlayıcı Ortam” denir . Patlayıcı ortam oluşması ve tehlike yaratabilmesi için üç unsurun bir araya gelmesi gerekir.

A: Patlayıcı Madde; Patlayıcı, parlayıcı veya yanıcı gaz, buhar veya toz

B: Hava (Oksijen)

C: Enerji, patlatmayı ateşleyecek bir kıvılcım veya güç kaynağı

Bu üç unsurdan biri devre dışı edilebilirse patlama tehlikesi kalmaz. Patlama üçgeni olarak bilinen bu olay aşağıdaki resimde sembolize edilmiştir.

Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı gaz, toz ve buharın havanın oksijeni ile karıştıklarında patlayabilmeleri için bir enerji kaynağına ihtiyaç vardır.

BUNLAR;

  • Elektrik Ark ve Kıvılcım
  • Sıcak Yüzeyler
  • Mekanik Sürtünme ile Kıvılcım
  • Her Nevi Statik Elektriklenme
  • Açık Alev Sıcak Gaz ve Akkor Haldeki Parçacıklar
  • Adyabatik Basınç, Şok Dalgası
  • Yıldırım Düşmesi ve Elektrikli Hava Şartları
  • Parazit Akım, Katodik Koruma
  • Ultrasonik Ses Dalgaları
  • Radyo Dalgaları
  • Mikro Dalgalar
  • Kızıl Ötesi Işık (IR)
  • Görünür Işık
  • Ultra Viole Işınlar
  • Röntgen ve Gama Işınları
  • Bazı Kimyasal Reaksiyonlar
  • LPG ve Diğer Petrol Ürünleri Üretim, Dolum ve Dağıtım Tesisleri,
  • Maden Ocakları,
  • Un Değirmenleri,
  • Trafo İmalathaneleri,
  • Elektrikli Cihaz ve Teçhizat İmalathaneleri,
  • Fırın veya Elektrostatik Boya Yapılan İşyerleri,
  • Ham Deri İmalathaneleri,
  • Akü İmalathanelerinin Bazı Bölümleri,
  • Zeytinyağı ve Diğer Yağ İmalathaneleri,
  • Boya ve Tiner İmalathaneleri,
  • Kimyevi Tahlil Laboratuvarları,
  • Yer altı Menhol kablo alanları,
  • Pamuk-İplik Deposu ve İmal-İşletme Yerleri
  • Yem üretim tesisleri
  • Balık unu/küspesi üretim tesisi
  • Toz Alüminyum üretim, depolama ve işleme tesisleri
  • Kükürt Deposu
  • Odun kömürü paketleme ve depolama tesisleri
  • Linyit kömürü paketleme tesisleri
  • Kömür tozunu prese ederek malzeme imal eden yerler
  • Karbon siyahı depolama ve kullanım tesisleri
  • Kakao öğütme, eleme ve paketleme tesisleri
  • Süttozu üretim tesisleri
  • Ağaç yonga ve sunta üretim tesisleri
  • Hububat öğütme, eleme, depolama ve paketleme tesisleri
  • Baharat üretim tesisleri
  • Çay fabrikaları
  • Tütün işleme yerleri ve sigara fabrikaları
  • Şeker öğütme, eleme, depolama ve paketleme tesisleri
  • Nişasta öğütme, eleme, depolama ve paketleme tesisleri
  • PE, PP, PVC vb plastik üretim, paketleme ve bunlardan mamul eşya üretim tesisleri
  • Hurda plastik geri kazanım tesisleri (öğütme, eleme. Paketleme)

    PKD (PATLAMADAN KORUNMA DÖKÜMANI HİZMETLERİ)

    İşyerinde Patlayıcı/Parlayıcı Ortam Tespit RaporuPatlayıcı Ortam Risk Değerlendirmesi ÇalışmasıPKD Dokümanı HazırlamaPKD Eğitimi