İŞYERLERİNDE CORONA VİRÜSÜ (COVİD -19) TANISI KONANLARLA,  VAKA ŞÜPHELİSİ DURUMUNDA OLANLARIN SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜNE BİLDİRİLMESİNE ve VAKALARIN ÖNLENMESİNE İLİŞKİN ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ  (OSGB) YÜKÜMLÜLÜKLERİ

A- COVİD -19 (KORONA VİRÜSÜ) İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLENDİRME

I. COVİD – 19 NEDİR? HANGİ VİRÜS AİLESİ İÇERİSİNDE YER ALIR

Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Bilim Kurulu tarafından hazırlanmış 11 Mart 2020 Tarihli COVID-19(SARS-CoV2 ENFEKSİYONU) REHBERİNDE yer alan çalışmada,“ CORONAVİRUS’LAR (COV), Soğuk algınlığından daha ciddi hastalıklara kadar çeşitli hastalıklara neden olan büyük bir virüs ailesi”  olarak tanımlanmıştır. Yine aynı çalışmada;

CORONAVİRUS’LAR ZOONOTİK olduğu ve hayvanlardan bulaşarak insanlarda hastalık yapabildiği belirtilmektedir.

Geçmiş dönemlerde ortaya çıkan SARS –COV ile ilgili olarak yapılan detaylı araştırmalar sonucunda,

  • SARS-COV’UN misk kedilerinden,
  • MERS-COV’UN ise tek hörgüçlü develerden insanlara bulaştığı ortaya çıkmıştır.

Yine bilimsel çalışmalar sonucunda, hayvanlarda olmasına karşın, henüz insanlara bulaşmamış birçok CORONAVİRUS un mevcut olduğu saptanmıştır. CORONAVİRUS’LARIN insanlarda dolaşımda olan alt tipleri (HCoV-229E, HCoV-OC43,HCoV-NL63 ve HKU1-CoV) çoğunlukla soğuk algınlığına sebep olan virüslerdir.

  1. yüzyılın ilk uluslararası sağlık acil durumu olarak 2003 yılında, daha önceden bilinmeyen bir virüs halinde ortaya çıkmış olup yüzlerce insanın hayatını kaybetmesine neden olmuştur. Yaklaşık 10 yıl sonra CORONAVİRUS ailesinden, daha önce insan ya da hayvanlarda varlığı gösterilmemiş olan MERSCOV (MİDDLE EASTRESPİRATORY SYNDROME CORONAVİRUS) un Eylül 2012’de ilk defa insanlarda da olduğu Suudi Arabistan’da tanımlanmıştır.

II.CORONA VİRÜS ( COVİD -19 ) NASIL ORTAYA ÇIKTI?

31 Aralık 2019’da Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) Çin Ülke Ofisi tarafından yapılmış açıklamada;  , ÇİN’İN HUBEİ eyaletinin VUHAN şehrinde ETİYOLOJİSİ (sebebi ) bilinmeyen PNÖMONİ (ZATÜRRE) vakalarını bildirmiştir.

7 Ocak 2020’de yapılan değerlendirmede, ETKEN daha önce insanlarda hiç rastlanılmamış (tespit edilmemiş) yeni bir CORONAVİRUS (2019-nCoV)  olarak tanımlanmıştır.

Bunun üzerine; Daha sonra 2019-nCoV hastalığının adı COVID-19 olarak kabul edilmiş, VİRUS SARS COV’ e yakın benzerliğinden dolayı SARS-CoV-2 olarak isimlendirilmiştir.

Bu tarihten sonra hasta sayısı hızla artmış, sağlık çalışanlarında da hastalık görülmüştür. Hastalık insandan insana bulaşma özelliği nedeniyle hızla yayılmıştır.

Bu Makale; İş Sağlığı ve Güvenliği alanında Profesyonel hizmet üreten OSGB ‘ LERİN ve bu OSGB’ ler de hizmet üreten İSG PROFESYONELLERİNİN ( İŞYERİ HEKİMİ, İSG Uzmanı ve Diğer Sağlık Elemanı),    COVID-19vakası veya temaslısı ile karşılaşıldığında izlemeleri gereken strateji ve  Salgının önlenmesi amacıyla alınacak tedbirlerin ne olduğu hususunda yol göstermek amacıyla hazırlanmıştır

Makalemizi ele alırken, ağırlıklı olarak Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)  önerileri ve Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Bilim Kurulu tarafından hazırlanmış 11 Mart 2020 Tarihli COVID-19(SARS-CoV2 ENFEKSİYONU) REHBERİ dikkate alınmıştır.

III.COVİD-19 NASIL BULAŞMAKTADIR?

Hastalık esas olarak damlacık yoluyla bulaşmaktadır. Ayrıca hasta bireylerin öksürme, hapşırma yoluyla ortaya saçtıkları damlacıklara diğer kişilerin elleri ile temas etmesi sonrasında ellerini ağız, burun veya göz mukozasına götürmesi ve temas etmesi ile bulaşmaktadır.

A SEMPTOMATİK kişilerin solunum yolu salgılarında VİRUS tespit edilebilmekte, ancak esas bulaşma hasta bireylerden olmaktadır.

Çin’deki olguların epidemiyolojik özellikleri incelendiğinde ortalama İNKÜBASYON süresinin 5-6 gün (2-14 gün) olduğu bazı vakalarda 14 güne kadar uzayabileceği gözlenmiştir.

COVID-19’un bulaştırıcılık süresi ise kesin olarak bilinmemektedir. SEMPTOMATİK dönemden 1-2 gün önce başlayıp semptomların kaybolmasıyla sona erdiği düşünülmektedir.

CORONAVİRUSLAR genel olarak dış ortama çok dayanıklı olmayan virüslerdir. Ortamın nem ve sıcaklığına, dışarı atıldığı organik maddenin miktarı, KONTAMİNE( Bulaşma)  ettiği yüzeyin dokusu gibi faktörlere göre değişen bir dayanma süresi söz konusudur.

Genel olarak cansız yüzeylerde birkaç saat içerisinde aktivitesini kaybettiği kabul edilmektedir. Cansız yüzeylerdeki aktivite süresi yorumlanırken bulaşma sadece virüsün aktivitesinin devam etmesi değil, temasın süresi de önemli olduğu unutulmamalıdır.

IV. COVİD -19 ‘ DA VAKA TANIMI VE VAKAYÖNETİMİ

COVİD-19 olayında olası vaka tanımları 3 Başlık altında toplanmaktadır.

OLASI VAKA (A)

  1. Ateş ve akut solunum yolu hastalığı belirti ve bulgularından en az biri (öksürük ve solunum sıkıntısı), VE
  2. Klinik tablonun başka bir etiyoloji ile açıklanamaması VE
  3. Semptomların başlamasından önceki 14 gün içerisinde yurt dışında bulunma öyküsü

OLASI VAKA (B)

  1. Akut solunum yolu hastalığı belirti ve bulgularından en az biri (öksürük ve solunum sıkıntısı), VE
  2. Semptomların başlamasından önceki 14 gün içerisinde doğrulanmış COVID-19 vakası ile yakın temas eden

OLASI VAKA ( C )

  1. Ateş ve ağır akut solunum yolu enfeksiyonu belirti ve bulgularından en az biri (öksürük ve solunum sıkıntısı), VE
  2. Hastanede yatış gerekliliği varlığı *, VE
  3. Klinik tablonun başka bir neden/hastalık ile açıklanamaması

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

*  Son 14 gün içinde gelişen akut solunum yolu enfeksiyonu olan bir hastada, ATEŞ, ÖKSÜRÜK ve DİSPNE,( Dispne nefes darlığı ) kişinin güçlükle nefes alıp vermesi halidir, yani nefes almada zorlanma demektir.)  takibine, HİPOKSEMİ,(Oksijen Yetmezliği)   HİPOTANSİYON, (Kan basıncının belirli bir dengenin altına düşmesi sonrası oluşan durumdur.)  akciğer görüntülemesinde yaygın radyolojik bulgu ve bilinç değişikliği nedeniyle hastaneye yatış gerekliliği,

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

KESİN VAKA

Olası vaka tanımına uyan olgulardan moleküler yöntemlerleSARS-CoV-2 saptanan olgular.

NOT: Olası/Kesin COVID-19vakalarının yönetimi Vaka Takip ALGORİTMASI’NA (Sorun Çözmede işlem Basamakları)  göre yapılır.

B-İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÇALIŞMALARINDA CORONA VİRÜS (COVİD-19) ALGORİTMASI

 I- VAKA TESBİTİ HALİNDE YAPICAK İŞLEM

·         İşyeri Çalışanları tedbir açısından bu süreçte en az haftada bir kez sağlık açısından kontrol edilmelidir.
·         Kontrol sürecinde, Yukarıda belirtilmiş olan Vakalardan birisinin tespiti halinde derhal, ilgili OSGB /İSGB Yetkililerin tarafından, işverenlik  aracılığıyla, İl/İlçe Sağlık Müdürlüğü’ne (İSM) olası vaka en hızlı şekilde bildirilmelidir
·         Yapılacak Bildirim Bulaşıcı Hastalıklar Bildirim Sistemi kapsamında Sağlık Bakanlığı Rehberinde yer alan U07.3 ICD 10 TANI KODU üzerinden yapılacaktır.
·         COVID-19 Vaka Bilgi Formu doldurulur (Form İZCİ’ ye de girilir).
·         Form ve numune ivedilikle İl /İlçe Sağlık Müdürlüğü’ne ulaştırılır.
·         İşyeri Sağlık Kaydına Kişinin, Yapılan Tanısı Tarih belirtilerek işlenir.
·         Eğer İşyeri Sağlık Biriminde Numune alınmasına ilişkin yeterli teçhizat varsa numune alınır ve saklanır.
·         Hasta derhal çevresinden izole edilir ve en uygun hasta Nakil aracı ile(veya 155 Hattı üzerinden Sağlık Ambülansı ile)  belirlenmiş olan Hasta haneye sevk edilir.
·         COVİD-19 Hastalığı bir iş kazası değildir. Bu bağlamda SGK ‘ nın ( Bursa SGK 06.04. Tarih ve  E.5205702020  Tarihli )Yazısı göz önüne alınarak işlem yapılmalıdır

II- RİSK DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARININ REVİZYONU

·         COVİD-19 salgını dikkate alınarak İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Acilen Toplanmalıdır. Kurulun bulunmadığı işyerlerinde işveren ve İSG Profesyonelleri (OSGB/İSGB) Yetkilileri bir araya gelmelidir.
·         COVİD-19 salgını dikkate alınarak RİSK DEĞERLENDİRMESİ ve acil durum planları güncellenmelidir.
·         COVİD-19 ile ilgili Acil Durum Müdahale ekipleri ve çalışanlar bilgilendirilmelidir.
·         COVİD-19 ile ilgili olarak Devlet tarafından yürütülen mücadele programı yakinen takip edilmeli, Risk değerlendirmesinde bu çalışmalar dikkate alınmalıdır.
·         COVİD-19 salgını dikkate alınarak İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Acilen Toplanmalıdır. Kurulun bulunmadığı işyerlerinde işveren ve İSG Profesyonelleri (OSGB/İSGB) Yetkilileri bir araya gelmelidir.

III- ÇALIŞMA MAHALLİ (ORTAM) DÜZENLEMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

·         İş Organizasyonları yeniden gözden geçirilerek çalışma için yapılmış olan konuşlandırma, sosyal mesafe kurallarına göre yeniden ele alınmalıdır.
·         Bu hastalıkta tecrit çok önemli olduğu için, yapılabiliyor ise, uzaktan çalışma yapılmalı, yine mümkün olabiliyor ise, çalışanlar vardiyalı (dönüşümlü) olarak işe gelmelidir.
·         Yemek Molaları ve Ara dinlenmeleri, en az temas kurulabilecek şekilde ayarlanmalıdır.
·         Çalışma ortamının uygun ve yeterli düzeyde havalandırılması sağlanmalıdır.
·         Ekranlı araçlar ve ilgili parçaları kullanıldıkça sık aralıklarla dezenfekte edilmelidir.
·         Yapılan işin  yürütümüne engel olmayacak ve bulaşma riskini azaltacak şekilde uygun kişisel koruyucu donanımlar  seçilip kullanılmalıdır
·         COVİD-19 Kapalı alanda belirli bir müddet askıda kaldığı için mümkün olduğu ölçüde asansörler kullanılmamalıdır. zorunlu hallerde içerisinde sosyal mesafe kuralına uygun kişi sayısı ile sınırlandırılmalı ve temas edilen yüzeyler  sıklıkla dezenfekte edilmelidir.
·         Sosyal mesafe kuralı çerçevesinde tokalaşma, sarılma gibi davranışlarda bulunulmamalı  ve ellerle yüz bölgesine temas edilmemelidir.
·         Çalışma ortamına elle temas edilmesine gerek duyulmayan yeterli sayıda çöp kutuları yerleştirilmelidir.
·         Tuvalet, banyo ve lavabolarda yeterli miktarda kişisel hijyen malzemesi bulundurulmalı, bu alanların kullanılmasından önce ve sonra kişisel hijyen kurallarının uygulanmasına dikkat edilerek, sıklıkla dezenfekte edilmelidir.
·         Ortak kullanım alanındaki su sebilleri ve çay makinaları mümkün olduğunca kullanılmamalı, çalışanlara kapalı şişelerde su temin edilmelidir.
·         Temizlik ve atıkların boşaltılmasından sorumlu personelin  kişisel hijyenlerine ve uygun KKD kullanıma özen göstermelidir.

IV- İŞYERİNE GİRİŞ VE ÇIKIŞLARDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

·         Eğer işyerine girişler temas Güvenlik açısından Temas edilecek bir uygula yolu ile sağlanıyor ise, bulaşma riskine karşı bir süre bu uygulama kullanılmamalı, geçişler sosyal mesafe konularak yapılmalıdır.  Gerekirse geçişler sosyal mesafe ölçüleri dikkate alınarak işaretlenmelidir.
·         Geçişlerde Yığılma ve kalabalıklaşma önlenmelidir.
·         Çalışanların işe girişlerinde temassız ateş ölçer ile ateşleri ölçülmelidir.
·         Olası bir ateş veya vaka hikayesi ile karşılaşılması halinde, OSGB/İSGB Sağlık Birimine eğer işyerinde böyle bir birim yoksa derhal en yakın sağlık kuruluşuna yönlendirilmelidir.
·         İşyerinin girişine hijyen malzeme konulmalı, Giren kişiler dezenfekte edilmelidir.
·         Eğer işyerine girişler  Güvenlik açısından Temas edilecek bir uygula yolu ile sağlanıyor ise, bulaşma riskine karşı bir süre bu uygulama kullanılmamalı, geçişler sosyal mesafe konularak yapılmalıdır.  Gerekirse geçişler sosyal mesafe ölçüleri dikkate alınarak işaretlenmelidir.

V- SERVİS ARAÇI KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

·         Servis araçları kullanımdan önce mutlaka dezenfekte edilmelidir. Aralıklarla bu dezenfekte işlemleri yenilenmelidir.

·         Seyahat süresince araç içerisinde şoför ve tüm yolcular maske takmalıdır.

·         Araç’ a binildiğinde kullanılmak üzere araç girişlerine el dezenfektanları konulmalıdır

·         Servis araçlarının kullanımında, taşıma kapasitesi sosyal mesafe göz önüne alınarak planlanmalıdır.

·         Küçük araç tahsisi ile taşınma yapılıyor ise, bir araca şoför dahil üç kişiden fazla binilmemelidir

VI- TOPLANTI VE EĞİTİMLERDE DİKKT EDİLECEK HUSUSLAR

·         Zorunlu olmayan Toplantı ve Eğitimler Salgın sonuçlanıncaya kadar ertelenmelidir.
·         Yasal Zorunluluk içeren  eğitimler Uzaktan Eğitim veya Telekonferans formülüyle çözümlenmelidir. www.detam.com.tr
·         Çalışanlara korona virüsün yayılımının engellenmesine ilişkin mesajlar, medya paylaşımı ya da uzaktan eğitim araçları ile elektronik ortamdan sağlanmalıdır

 VII- YEMEKHANE /DİNLENME ALANLARINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

·         Yemekhane düzeni sosyal mesafe kuralı dikkate alınarak yeniden düzenlenmelidir.
·         Mümkün olduğu ölçüde yemekler ve içecekler tek kullanımlık kumanya şeklinde verilmelidir.
·         Yemekhane ve dinlenme alanları hijyeninin sağlanması amacıyla sık aralıklarla dezenfekte edilmelidir.
·         Yemek öncesinde ve sonrasında ellerin bol su ve sabun ile en az 20 saniye boyunca yıkanması ve tek kullanımlık havlu ile ellerin kurulanması gibi kişisel hijyen kurallarının uygulanmasına imkan veren düzenlemeler yapılmalıdır.
·         Yemekhane görevlilerinin kişisel hijyen kurallarına uygun davranması ve uygun kişisel koruyucu donanım kullanması sağlanmalıdır.
·         Baharat, kürdan, tuz, kaşık, çatal, bıçak, bardak vb. malzemeler tek kullanımlık olacak şekilde sunulmalıdır.

 VIII- SEYAHAT SÜREÇLERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKİN HUSUSLAR

Zaruri olmadıkça seyahatlerin iptal edilmesi ya da azaltılmasına yönelik çalışmalar yapılması,
γ Yurtdışından dönen kişilerin işe gitmekten kaçınmaları ve Sağlık Bakanlığı’nın 14 Gün Kuralına uymalarının sağlanması, gerektiğinde bilgi almak için ALO 184 Koronavirüs Danışma Hattına yönlendirilmeleri,
Yurtiçi seyahatten dönen çalışanların sağlık kontrolünden geçirilmeden işbaşı yapmalarının engellenmesi ve çalışma süresince sağlık durumlarının gözlemlenmesi

Yukarıda belirtilmiş olan çalışmalar, işyerlerinde COVİD-19 ( yeni KORONAVİRÜS)  salgını ile mücadele kapsamında yürütülecek faaliyetlere ilişkin asgari gereklilikleri ele almaktadır.

İşyerinin;

  1. Tehlike Sınıfı
  2. Faaliyet Konusu,
  3. Çalışan Sayısı,
  4. Çalışma Ortamı,
  5. Vardiya Durumu
  6. Kullanılan Yöntemler Alınacak Tedbirlerin İçeriğinde Önem Arz Edecektir.

Dr. İbrahim OĞUR

İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı

E. Baş İş Müfettişi