KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ İLE İLGİLİ DANIŞMANLIK HİZMETİ
Bilindiği üzere Çin de başlayıp kısa sürede, Dünyada hızla yayılan ve birçok ülkede toplumsal sağlığı tehdit eden ve trajik ölümlere yol açan CORONA VİRÜSÜ (COVID-19) vakaları küresel ekonomide ve çalışma hayatında önem aksamalara sebebiyet vermiş bulunmaktadır. CORONA VİRÜSÜ vakalarının yoğun görüldüğü ülkelerde EĞİTİM başta olmak üzere toplumsal ve ekonomik aktiviteler önemli ölçüde duraksatmıştır.
Ülkeler tarafından alınan korumacı önlemler, TURİZM ve HAVACILIK başta olmak üzere pek çok ENDÜSTRİYİ derinden etkilemiştir. Uzmanlar, bu koşulların küresel ekonominin ikinci ve üçüncü çeyrek dönemde yavaşlamasına yol açacağını tahmin etmektedir.
Bundan dolayı, küresel ekonomik büyümenin yıl başında öngörülen yüzde 2,5 yerine yüzde 1,8-2,2 Aralığına düşmesi beklenmektedir. Bu oran virüsün dünya çapında yayılımı ve ülkelerin virüsü etkisiz hale getirme sürecine bağlı olarak değişiklik gösterebilecektir.
Bu bağlamda; ülkemizde de CORONA VİRÜSÜ (COVID-19) ile ilgili bir dizi tedbirler alınmıştır. Alınmış olan bu tedbirler ışığında, işletmelerde üretim faaliyetlerinin durması, düşmesi nedeniyle Hükümet 4857 Sayılı Kanununun 65. Maddesi çerçevesinde,
“İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkan bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel bir durumun ortaya çıkması “içerikli ZORLAYICI BİR SEBEBİN “ ortaya çıkmasına bağlı olarak, KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ Uygulamasının devreye gireceğini duyurmuştur.
Bu bağlamda; Çalışma Bakanlığı E. Baş İş Müfettişlerinden müteşekkil Danışman Kadrolarımız ile İŞLETME VE İŞ YERLERİMİZE KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNİN ALINABİLMESİ HUSUSUNDA DANIŞMANLIK VE REHBERLİK HİZMETİ VERİLMEKTEDİR
KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ÖDENMESİNE İLİŞKİN GENEL BİLGİLENDİRME
Kısa Çalışma Uygulaması Nedir?
Genel ekonomik, sektör el, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle iş yerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın iş yerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, iş yerinde üç ayı aşmamak üzere (Cumhurbaşkanı kararı ile 6 aya kadar uzatılabilir.) sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır.
a) Genel Ekonomik Kriz Nedir?
Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisi ve dolayısıyla iş yerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumlardır.
b) Bölgesel Kriz Nedir?
Ulusal veya uluslararası olaylardan dolayı belirli bir il veya bölgede faaliyette bulunan iş yerlerinin ekonomik olarak ciddi şekilde etkilenip sarsıldığı durumlardır.
c) Sektörel Kriz Nedir?
Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olaylardan doğrudan etkilenen sektörler ve bunlarla bağlantılı diğer sektörlerdeki iş yerlerinin ciddi anlamda sarsıldığı durumlardır.
d) Zorlayıcı Sebepler Nelerdir?
İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkan bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, (CORONA VİRÜSÜ (COVID-19) seferberlik gibi durumlardır.
Kısa Çalışma Kapsamında Ne Gibi Hizmetler Sağlanmaktadır?
a)İşçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesi,
b) Genel Sağlık Sigortası primleri ödenmesi, hizmetleri sağlanmaktadır.
Kısa Çalışma Ödeneği ödenmesinin Şartları
1-1 İş yerinde Kısa Çalışma Uygulanabilmesi için;
İşverenin;
a) Genel ekonomik, sektör el, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle iş yerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğu yönünde İŞKUR’a başvuruda bulunması,
b) İş Müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu iş yerinin bu durumlardan etkilendiğinin tespit edilmesi, gerekmektedir.
1.2. İşçinin Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilmesi İçin;
a) İşverenin kısa çalışma talebinin iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygun bulunması,
b) İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması (Kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar),(Danışmanın Fikri: Hükümetin bu şartları daha fazla kişinin istifade edebilmesini teminin hafifleteceği düşünülmektedir. )
c) İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması, gerekmektedir.
Kısa Çalışma Talebinde Bulunulması ve Talebin Değerlendirilmesi
İşverenler, genel ekonomik, sektör el, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle Kısa Çalışma Talep Formunu ve kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren listeyi manyetik ve yazılı ortamda doldurarak kısa çalışma başvurusunda bulunulabilir.
Genel ekonomik, sektör el veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerin varlığının işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarınca iddia edilmesi veya bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde konu, İŞKUR Yönetim Kurulunca değerlendirilerek karara bağlanır. Deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlar için diğer zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurular için Yönetim Kurulu Kararı aranmaz.
Genel ekonomik, sektör el veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerle ilgili Yönetim Kurulunca alınmış bir karar bulunmuyorsa işverenlerce başvurular Kurum birimi tarafından reddedilir.
İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygunluk tespiti tamamlandıktan sonra, kısa çalışma uygulanacak işçi listesinin değiştirilmesine ve/veya işyerinde uygulanan kısa çalışma süresinin arttırılmasına yönelik işveren talepleri, yeni başvuru olarak değerlendirilir.
İşverene Kısa Çalışma Talebinin Sonucunun Bildirilmesi
Genel ekonomik, sektörel , bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerden dolayı iş yerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğunun İş Müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işverene İŞKUR tarafından bildirilir.
İşveren de durumu, iş yerinde işçilerin görebileceği bir yerde ilan eder ve varsa toplu iş sözleşmesine taraf işçi sendikasına bildirir.
İlan yoluyla işçilere duyuru yapılamadığı durumlarda, kısa çalışmaya tabi işçilere yazılı bildirim yapılır.
Kısa çalışma talebi uygun bulunan işveren Kurumca bildirilen sürede kısa çalışma Bildirim listesinin güncelleyerek gönderir.
Kısa Çalışma Ödeneği Süresi, Miktarı ve Ödenmesi
Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma
ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemez.
TABLO: 1. 2020 YILI İÇİN AYLIK KISA ÇALIŞMA ÖDENEK MİKTARLARI
Kısa çalışma ödeneği, çalışmadığı süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenir. Ödemeler PTT Bank aracılığı ile yapılmaktadır. Ödeme tarihini öne çekmeye Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı yetkilidir.
Kısa çalışmanın günlük, haftalık veya aylık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı iş yerinin gelenekleri ve işin niteliği dikkate alınarak işverence belirlenir.
Kısa çalışma ödeneği, iş yerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için aylık olarak verilir.
Kısa çalışma yapılan süreler için, kısa çalışmaya tabi tutulan işçiler adına SGK Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile eksik gün gerekçesi “18-Kısa Çalışma Ödeneği” olarak bildirilir.
Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır ve kısa çalışma ödemeleri, hak edilen işsizlik ödeneğinden mahsup edilmektedir.
Kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya ve işsizlik ödeneğinden mahsup edilip edilmeyeceğini belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir.
Zorlayıcı sebeplerle iş yerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler 4857 sayılı Kanunun 24’üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40 ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar. Bu bir haftalık süre içerisinde ücret ve prim yükümlülükleri işverene aittir.
Kısa çalışma yapan işçinin çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği miktarı, kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak işveren ve Kurum tarafından ödenir.
Kısa Çalışma Ödeneği Kapsamında Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsili
İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir.
Kısa Çalışma Ödeneği Alınan Süre İçin Ödenen Primler
İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için genel sağlık sigortası primleri ödenmektedir.
Söz konusu dönemde kısa ve uzun vadeli sigorta primleri aktarılmaz.
Kısa Çalışmanın Erken Sona Ermesi
İşverenin, kısa çalışma uygulaması devam ederken, normal faaliyetine başlamaya karar vermesi halinde durumu Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına ve işçilere altı işgünü önce yazılı olarak bildirmesi zorunludur.
Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona erer. Geç bildirimlere ilişkin oluşan yersiz ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.
Kısa Çalışma Ödeneğinin Kesilmesi
Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silâh altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir.
İşverenin Kayıt Tutma Zorunluluğu
Kısa çalışma yapan işveren, işçilerin çalışma sürelerine ilişkin kayıtları tutmak ve istenilmesi halinde ibraz etmek zorundadır.
KAYNAKÇA
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu
Kısa Çalışma Ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik
www.iskur.gov.tr/isveren/kisa-calisma-odenegi (Erişim: 16/03/2020)
www.mckinsey.com/business-functions/risk/our-insights/covid-19- implications-for-business (Erişim: 16/03/2020)
Dr. İbrahim OĞUR
Baş İş Müfettişi
İş Hukuku Uzmanı