GEMİLERDE İŞ KAZALARI VE ÇALIŞAN GÜVENLİĞİ

GİRİŞ:

Literatürde, gemi çalışanlarının gemilerde iç içe oldukları tehlikeli işler ve gemi operasyonları ile ilgili çok sayıda ILO ve Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) kaynağına rastlanmaktadır. Bunlardan; ILO’nun 1981 tarih ve 164 sayılı Mesleki Emniyet ve Sağlık Tavsiye Kararı’nda, tehlikelerin kaynağında bertaraf edilmesi prensibine de riayet edilmek suretiyle, farklı iş tipleri ve sektörlerinde genel olarak dikkat edilmesi ve tedbir alınması gereken başlıca tehlike kaynakları ve durumlar belirtilmiştir.

Bu çalışmanın amacı, Türk bayraklı gemilerde iş sağlığı ve güvenliği (İSG) durumunun incelenmesidir.

Türk bayraklı gemilerde görev yapan Türk gemi çalışanlarının maruz kaldıkları iş kazası riskleri ile iş sağlığı ve güvenliği durumuna yönelik olarak yapılan bu çalışma ile ,Türk Gemileri yanında, aynı zamanda dünya deniz ticaret filosundaki gemilerde görev yapan dünya gemi çalışanlarının iş emniyetine ve refahına katkı sağlayacağı düşünmekteyiz.

Bu çalışmada Türk gemi çalışanlarının;

1. Kişisel ve mesleki nitelikleri,
2. İSG eğitimi ve uygulaması ve işveren sorumluluğu ile ilgili görüşleri,
3. iş kazası geçirme durumları,
4. Hastalık/meslek hastalığı durumları,
5. İş/meslek memnuniyetleri ve
6. Tehlike/risk algıları/bilgi düzeyleri ile ilgili,

Kapalı ve açık uçlu olmak üzere toplam 48 sorudan oluşan bir anket formu oluşturularak Gemi Adamları Yönetmeliğine göre Gemi adamı sayın aşağıda unvanları belirtilmiş 780 kişi bazında çeşitli yeterlikteki gemi çalışanlarına rastgele uygulanmıştır. BUNLAR;

1. Güverte Sınıfı (Tayfalar, Kaptan ve Güverte Zabitleri),
2. Makine Sınıfı (Tayfalar, Başmühendis/Baş makinist ve Makine Zabitleri),
3. Yardımcı Sınıfı (Telsiz Zabitleri, Elektrik ve Elektronik Zabitleri, Sağlık Zabitleri, Stajyerler, Yardımcı Hizmetliler),
4. Yat Sınıfı ve Balıkçı Sınıfı
5. Sağlık zabitleridir. (hemşire, doktor, sağlık memuru)

 

1. GEMİ ÇALIŞANLARININ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

KONUMLARINA İLİŞKİN TESBİTLER.

Yapılmış olan Anket sorularının değerlendirilmesinde Gemi Çalışanlarının aşağıda belirtilmiş olan iş kaza türlerinin geçirdikleri görülmüştür.

Tablo 1. Katılımcıların geçirdikleri iş kazası türlerinin dağılımı

KAZA TÜRÜ	SAYI	YÜZDE
Düşme	49	17.3
Kesikler	44	15.5
Cisim batması	40	14.1
Sıkışma, ezilme, burkulma	37	13.0
Göze çapak kaçması	37	13.0
Yanma, ark yanığı	23	8.1
Kırık/Çıkık	18	6.3
Yüksekten düşme	8	2.8
Parça düşmesi	6	2.1
Zehirlenme	5	1.8
Elektrik çarpması	4	1.4
Uzuv kopması	4	1.4
Madde patlaması	3	1.1
Trafik kazası	3	1.1
Diğer	3	1.1
Toplam	284	100.0

Diğer taraftan; Gemi çalışanlarının en son geçirdikleri iş kazasının nedenine yönelik görüşleri değerlendirildiğinde, kazaya neden olan olayın; DİKKATSİZLİK ve KİŞİSEL NEDENLERDEN meydana geldiği ( Tablo:1)

Ve Yine bu kazaların sonucunda,  en fazla EL ve AYAK uzuvlarından yaralandıkları gözlemlenmiştir.

Tablo 2. Katılımcıların en son geçirdikleri iş kazası nedenlerinin dağılımı

KAZANIN NEDENİ	Sayı	Yüzde (%)
Dikkatsizlik	115	31.1
Kişisel nedenler (yorgunluk, uykusuzluk, hastalık, içki ve uyuşturucu kullanımı, stres v.b.)	63	17
Kişisel koruyucuların kullanılmaması	36	9.7
Kişisel koruyucuların olmaması	34	9.2
Diğer	27	7.3
İş ile işçinin uygun olmaması	21	5.7
Çalışma ortamının çok sıcak ya da çok soğuk olması	21	5.7
Denetimlerin yeterli olmaması	18	4.9
Çalışma ortamının çok gürültülü olması	14	3.8
Aydınlatma ile ilgili sorunlar	12	3.2
Makine ve tezgâhlarda güvenlik tedbirlerinin alınmaması/ makinelerin uygun olmaması	9	2.4
Toplam	370	100.0

Tablo 3. Katılımcıların geçirdikleri son iş kazasında zarar gören vücut bölümlerinin dağılımı

ZARAR GÖREN VÜCUT BÖLÜMÜ	Sayı	Yüzde (%)
El parmakları	43	18.2
El bilekleri ve eller	39	16.5
Ayak bilekleri ve ayaklar	36	15.3
Gözler	24	10.2
Omuz ve Kollar	21	8.9
Diz	14	5.9
Baş	12	5.1
Beden (Göğüs, sırt, karın v.s.)	12	5.1
Dirsekler	10	4.2
Yüz	6	2.5
Ayak parmakları	6	2.5
Omurga (Bel kemiği ve omur)	6	2.5
İç organlar	3	1.3
Boyun	2	0.8
Diğer	2	0.8
Toplam	236	100.0

 

2.GEMİDE BULUNAN KİŞİLER İÇİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN EN TEHLİKELİ İŞLER VE VEREBİLECEĞİ OLASI ZARARLAR

Gemilerde yer alan çalışanlar için en Tehlikeli işleri ve Çalışan için verebileceği zararları aşağıda ki başlıklar altında toplamaktayız.

1. YÜKSEKTE ÇALIŞMA
2. HALAT MANEVRASI
3. KAPALI MAHALLERE GİRİŞ VE ÇALIŞMA
4. SIÇAK/SOĞUK ÇALIŞMA VEYA ATÖLYELERDE YAPILAN İŞLER ( Torna, Tasfiye…)
5. YÜK OPERASYONLARI (ÖZELLİKLE TANKERLERDE)

6-YÜK OPERASYONLARI (ÖZELLİKLE GENEL KARGO GEMİLERİNDE)

7-KİMYASAL MADDE İLE AMBAR/ TANK TEMİZLİĞİ/KİMYASAL YIKAMA

8-DİKKATSİZLİK/YORGUNLUK

9-BİLİNÇSİZ İŞ YAPMA/BİLİNÇSİZ TEÇHİZAT KULLANMA

10-ELEKTRİK İŞLERİ/ ELEKTRİK CİHAZLARININ ONARIM VE KONTROLU

11-FIRTINALI HAVADA VEYA KIŞ KOŞULLARINDA SEYİR/ YÜKLEME –BOŞALTMA

12-FIRTINALI HAVADA VEYA KIŞ KOŞULLARINDA GÜVERTEYE ÇIKIŞ ÇALIŞMA

13-RASPA /BOYA

14-M/E & YARDIMCI MAKİNELER OVERHAUL ( KAVER, PİSTON DEĞİŞİMİ)

15-DİĞER 17 TEHLİKELİ İŞ TANIMA

16-YÜK OPERASYONLARI (ÖZELLİKLE KONTEYNER GEMİLERDE)

17-KAZANLAR, BASINÇLI DEVRELER

18-SIÇAKTA ÇALIŞMA, SICAK YÜZEYLER

19-YAKIT ALIMI SIRASINDA BASINÇ HATTI PATLAMASI, YANGIN

20-HAREKETLİ ELEMANLARLA TEMAS ( VOLAN, KAPORTALARIN EZMESİ DAHİL)

21-YAĞ, YAKIT, SU, KİMYASAL SIVI.VB. SICAK SIVILAR

22-AĞIR YÜK KALDIRMA/TAŞIMA

23-YÜK OPERASYONLARI( ÖZELLİKLE RO-RO, ARABALI FERİBOT VB. )

24-M/D SİNDELERDE VE ZEMİNİNDE YAĞ YAKIT BİRİKİNTİLERİ

25-SICAK/SOĞUK HAVA KOŞULLARI

26-PERSONEL SAYISININ AZ ALMASI ( ÖZELLİKLE FERİBOTLARDA)

27-DEMİR OPERASYONU

28-RİSKLİ ORTAMLARDA SİGARA İÇİLMESİ/CEP TELEFONU

29-RÖLE TAMİRLERİ

30-YÖNETİCİ/ARMATÖR BASKISI

TESBİTLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Bu çalışma kapsamında elde edilen sonuçların değerlendirilmesinde görülmektedir ki, Türk gemi çalışanları için iş sağlığı ve güvenliği açısından gemilerdeki en tehlikeli işler ve risklerle ilgili olarak ilk 3 sırada

1. YÜKSEKTE ÇALIŞMA
2. HALAT MANEVRASI ve
3. KAPALI MAHALLERE GİRİŞ VE ÇALIŞMA

Gelmektedir.

Bunlara İlave olarak;

4. AYNI DÜZEYDE VEYA /ALT DÜZEYE ( YÜKSEKTEN) DÜŞME
5. FIRLAYAN/SAVRULAN/SALININ/SERBEST DÜŞEN BİR CİSMİN ÇARPMASI
6. AĞIR BİR CİSMİN (halat tamburu, ambar kapağı, kreyn sapanı, matafora, sürme iskele, nozul/hortum vb) ŞİDDETLİ ÇARPMASI’ Geldiğini görmekteyiz.

Her iki sonuç birlikte değerlendirildiğinde, Türk gemi çalışanlarının gemilerdeki başlıca tehlikeli işler

ve riskler konusundaki algıları (korkuları) ile yaşadıkları kazaların benzerlik gösterdiği görülmektedir.

SONUÇ

Görülmektedir ki, İnşaat kazalarından sonra Gemi ve Tersane çalışmalarından kaynaklanan İş Kazaları küçümsenmeyecek boyutlardadır. Bu kazaların oluşumunda Gemilerde çalışanların;

1. Öğrenim durumu,
2. İşe başlarken İş Sağlığı ve İş Güvenliği Eğitimi verilip verilmediği,
3. Çalıştığı işle ilgili yasa, tüzük ve yönetmelikler hakkında eğitim alıp almadığı,
4. Çalıştığı gemiyi iş kazası riski yönünden nasıl değerlendirdiği (öğrenim durumu, denizcilikle ilgili karada almış oldukları eğitimlerin gemi hayatında faydalı bulma düzeyi, işe başladıktan sonra İş Sağlığı ve İş Güvenliği Eğitimi alıp almadığı)

Gibi etmenler önemli rol oynamaktadır.

6331 Sayılı Yasa ile işverenlere getirilmiş olan yükümlülüklerin ISO 45001 Yönetim Sistemleri çerçevesinde ela alınması halinde, GEMİ Çalışanlarımız için büyük risk oluşturan faaliyetler önlenmiş olacaktır. Yapılacak uygulama basittir. EĞİTİM, DENETİM ve MÜHENDİSLİK Hizmetlerinin bir arada ele alınması, GEMİ SEKTÖRÜ ÇALIŞANLARI arasında “ GEMİ ÇALIŞMALARI İŞ SAĞLIĞI VE KÜLTÜRÜ” oluşturulması ile bütün bu sorunları üstesinden gelinecektir.

Bu bağlamda; Gemi ve Tersanelerimize yakın “ TUZLA, GEBZE, YALOVA, ÇAYIROVASI  “ Hinterlandında faaliyet sokulmuş ERA; http://www.era-access.com   Yüksekte Çalışma ve İple Erişim Simülasyon Merkezi “ Bünyesinde yer alan “ YÜKSEKTE ÇALIŞMA/İPLE ERİŞİM ve KAPALI ALAN SİMÜLASYON MERKEZİ “ ile GEMİ Çalışanlarına yönelik;

• DENETİM
• EĞİTİM,
• DANIŞMANLIK ve
• MÜHENDİSLİK Hizmetlerinin büyük katkısı olacağına inanmaktayız.

Dr. İbrahim OĞUR

Baş İş Müfettişi

İş Güvenliği Uzmanı

gm@detam.com.tr

KAYNAK:

1. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2018:3(2): 25-41
2. Report of the Sixteenth International Conference of Labour Statisticians ICLS/16/199 8/V. Geneva 1998
3. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı . “Türk Bayraklı Gemilerin PSC Denetimlerinde 2012 Yılı Analizleri” Raporu. Ankara: UDHB Deniz ve İçsular Düzenleme Genel Müdürlüğü 2012.
4. Yılmaz F, İlhan M.N. “Türk Bayraklı Gemilerde Meydana Gelen İş Kazaları ve Risk Etmenlerinin Analizi / Analysis of Occupational Accidents and Risk Factors Occurred on Turkish Flagged Ships”, GMO Journal of Ship and Marine Technology (GMO SHIPMAR). 2017; 23(209): 55-70.